[TYLKO U NAS] Podstawę prawną systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw w Polsce stanowi ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r., poz. 846 ze zm.) Ustawa ta implementuje do polskiego porządku prawnego postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE (tzw. dyrektywy FQD).
System kontroli paliw ciekłych w Polsce
Celem tego systemu jest monitorowanie jakości paliw wprowadzonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, raportowanie wyników tych kontroli do Komisji Europejskiej, a także eliminowanie oraz przeciwdziałanie transportowaniu, magazynowaniu, wprowadzaniu do obrotu, a także gromadzeniu w stacjach zakładowych paliw, które nie spełniają wymagań jakościowych określonych w przepisach prawa.
Zarządzającym systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, natomiast kontrole jakości paliw prowadzi Inspekcja Handlowa.
O ile cel istnienia systemu kontroli jest zrozumiały i potrzebny, to w praktyce funkcjonowania uczestników systemu kontroli rodzi wątpliwości jako kontrolowanych w zakresie dublowania nakładanych kar z tytułu odpowiedzialności, często za kwestie jakościowe, na które wpływu nie mają i mieć nie mogą[1]. W zderzeniu z jednym naruszeniem i ilością prowadzonych postępowań w zakresie tożsamego czynu przez kilka organów administracji publicznej rodzi szereg pytań o cel tak skonstruowanego i funkcjonującego systemu.
Można pokusić się o tezę, że system kontroli jakości paliw w Polsce nie zmienił się przez niespełna 20 lat swojego funkcjonowania.
Podmioty nakładające sankcje administracyjne
Kontrole jakości paliw prowadzi Inspekcja Handlowa, realizująca zadania Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W praktyce jednak organów zaangażowanych w kontrole związane z jakością paliw ciekłych mamy więcej. Chodzi tu głównie o Krajową Administrację Skarbową (KAS). Należy mieć również na uwadze, że w konsekwencji zidentyfikowania niezgodności w zakresie parametrów jakościowych paliwa ciekłego zaangażowane w tryby postępowania w zakresie nakładania kar mogą zostać zaangażowane Prokuratura, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki czy też Policja.
Przedmiotowe postępowania mogą toczyć się w każdej, wskazanej powyżej instytucji w zakresie tego samego zdarzenia w zakresie, którego zidentyfikowano naruszenie parametrów jakościowych na podstawie różnych aktów prawnych.
W skrócie ww. instytucje działają w oparciu o:
- Ustawę z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (tekst jednolity Dz. U. z 2024 r., poz. 312) – art. 18 ust. 1 pkt 1 (m.in. nakaz wycofania produktów (paliwa) z obrotu);
- Ustawę z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1542 ze zm.) – art. 8 ust. 2 pkt 4 (posiadanie wyrobów akcyzowych, od których nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i konieczność uiszczenia zobowiązania podatkowego);
- Ustawę z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2024 r., poz. 266) – art. 56 ust. 1 pkt 12 (nie przestrzegania obowiązków wynikających z koncesji Prezesa URE i kary nakładane w oparciu o stopień naruszenia w oparciu o poziom przychodów uzyskany z działalności koncesjonowanej do wysokości 15%);
Opcjonalnie mogą toczyć się też „postępowania karne”, przy czym w założeniu nie mają one miejsca w każdym przypadku wejścia w posiadanie paliwa nie jakościowego. Z perspektywy systemu kontroli jakości, pożądanym działaniem jest niedopuszczenie do obrotu paliwa niespełniającego norm jakościowych, w celu ochrony potencjalnych konsumentów, m.in. w przypadku identyfikacji takowego, wycofanie go z obrotu. Rodzi się natomiast pytanie, dlaczego nie jest to wystarczające działanie w ramach funkcjonującego systemu. Czy prowadzenie postępowań podatkowych w zakresie określenia zobowiązania podatkowego w akcyzie oraz nakładania kary z tytułu naruszenie warunków posiadanych koncesji wpływają na poprawę jakości oferowanych paliw na stacjach i wzmacnianiu systemu kontroli jakości paliw?
Praktyka orzecznicza
W konsekwencji zidentyfikowania paliwa nie jakościowego na stacji paliw podmiot będący stroną postępowania przede wszystkim obligowany jest do wycofania paliwa niespełniającego norm jakościowych z obrotu. Z zasady, w przypadku braku wątpliwości co do parametrów jakościowych, przedmiotowa sytuacja mimo okoliczności braku zawinienia po stronie podmiotu prowadzącego stację paliw jest zrozumiała. Nawet przy założeniu, że w zakresie jakości oferowanych paliw ze względu na sposób magazynowania i ich dystrybucji nie doszło do jakiegokolwiek przyczynienia się w tym zakresie przez przedsiębiorcę do zidentyfikowanego naruszenia, są w stanie przedmiotową okoliczność zaakceptować. Optymistycznie zakładając, że być może źródłem akceptacji jest wyższy cel w postaci utrzymywania systemu kontroli poprzez niedopuszczanie podmiotów oferujących paliwa wątpliwej jakości oraz eliminacji tego rodzaju podmiotów z przestrzeni rynkowej. Nie wchodzimy w tym miejscu w specyfikę postępowań oraz zasad związanych z dowodzeniem spełniania wymagań jakościowych paliw.
[1] O zagadnieniu braku wpływu na jakość paliwa i obrony przed nałożeniem kary administracyjnej w artykule w Stacji Benzynowej & Convenience Store z września 2023 r.
autor: Bartłomiej Smorawski, Dyrektor w kancelarii KDCP Rutkowski i Wspólnicy
